سبک تفکر اخلاقی درنهج البلاغه و دلالت های تربیتی آن

بهره‌گیری از معارف اخلاقی ‌ـ ‌تربیتی نهج البلاغه نیازمند فهم مقاصد کلام حضرت علی7 است تا فارغ از تحمیل معنایی، دلالت‌های کلام آن حضرت روشن شود. این پژوهش با چنین هدفی انجام شده است تا با روش توصیفی ‌ـ ‌تحلیلی، به بررسی کلمات آن حضرت بپردازد و به کشف خطوط کلی و تفکر کلان امیرالمؤمنین7 در باب اخلاق هنجاری دست ‌یابد و با در نظر گرفتن آن، دلالت‌های روشی آن را استخراج کند. آنچه در این تلاش به بار آمد، نشان می‌دهد که آن حضرت7 ملاک بایستگی و نبایستگی یک عمل را در پیامدها و نتایج آن می‌دانند، به گونه‌ای که فضایل و رذایل اخلاقی نیز بر اساس غایات آنها، به صدق و کذب اخلاقی متصف می‌شوند. از سوی دیگر، آن دسته از روایات که موهم دیدگاه فضیلت‌گرایانه است، نوعی تفکر غایت‌گرا را نشان می‌دهد و دلالتی بر فضیلت‌گرایی محض ندارد. غایت‌گرایی موردنظر آن حضرت7 از دیدگاه‌های موجود، ممتاز است، به این دلیل که مبدأ و منتهای این حرکت غایی، توحید است. شاید بتوان نام «غایت‌گرایی توحیدی» را بر آن نهاد. در باب دلالت‌های تربیتی نیز آن حضرت برای نیل به غایت‌گرایی توحیدی از سه نوع اقدام تربیتی استفاده می‌کردند که بخشی متوجه شرایط مطلوب مربی است، بخشی به ظرفیت‌های متربی برمی‌گردد و برخی نیز ناظر به محتوا و ابزار تربیت است.